Document Type : Original Article
Authors
1 Assistant professor at the Department of Architecture, University of Zabol, Zabol, Iran.
2 Master student at the Department of Architecture, University of Zabol, Zabol, Iran.
Abstract
Keywords
چکیده: شناسایی و الویت سنجی سکونتگاههای مسکونی- حکومتی دوره قاجار در منطقه بلوچستان علاوه بر شرایط اقلیمی و محیطی، بدلیل هم مرز بودن با کشورهای همسایه و شرایط خاص امنیتی منطقه معماری مخصوص به خود را دارند. در این خصوص مفاهیم به کار رفته درآرایههای معماری دوره قاجار دارای معانی مشترکی است که معلول مسائل اجتماعی و سیاسی دوره خود بودهاند و در بسیاری از قلعههای بهجای مانده از آن دوران دیده میشود. مقاله حاضر با محور قراردادن این مفاهیم مشترک و تحلیل آنها در آرایههای قلعه سِب سراوان، در صدد معرفی معماری بهکار رفته در این قلعه و شناخت ویژگیهای فضاهای موجود در آن است. معماری بهکار رفته در قلعه سب که یک قلعه مسکونی- حکومتی بوده است نشان از فرهنگ، اقلیم، شرایط جغرافیایی و فرهنگ استفاده از مصالح بومی منطقه دارد. در این پژوهش که بخشی به روش تاریخی- تفسیری و بخشی از آن توصیفی- تحلیلی میباشد به ویژگیهای بارز معماری، تزئینات و گچ بریهای قلعههای دوره قاجار در شهرستان سراوان، بهویژه قلعه سب پرداخته شده و عوامل تاثیرگذار بر ساختار کلیدی قلعه سب مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان میدهد که فضای سیاسی و اجتماعی آن دوران، تأثیر فراوانی بر ساختار این ابنیه داشته است. همچنین بررسی ویژگیهای بارز قلعه سب نشان داد که ساختار آن دارای شکل خاص هرم مصطبه بوده، مصالح بهکار رفته در این قلعه از ملات بومی، مقاوم و خاص "گل رس- توتری" است و تزئینات داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ بهکاررفته در آن، ﺑﺮﺧﻼف دﯾﮕﺮ ﺑﻨﺎﻫﺎی ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﯾﺮان ﮐﻪ در آنها از ﺗﺰﺋﯿﻨﺎت ﮔﭽﺒﺮی، ﮐﺎﺷﯽکاری، ﻣﻌﺮق، آﯾﻨﻪﮐﺎری و ﺳﺎﯾﺮ اﻟﺤﺎﻗﺎت ﺗﺰﺋﯿﻨﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﺪه اﺳﺖ، ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻼت ﺧﺸﺖ و ﮔﻞ ﺑﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.
کلمات کلیدی: معماری دوران قاجار، قلعه های دوران قاجار، سراوان، قلعه سب.